Πως γινόταν το προξενιό στη Θράκη: διάφορες εκδοχές του
Δεν ακούς περιστερούδα μου, ήρθα στο μαχαλά σου
κι ο μαχαλάς σου ξύπνησε και συ βαριοκοιμάσαι.
Κι σαν κοιμάσαι ξύπνησε κι αν κάθεσαι έβγα έξω,
κοιμούμαι αφέντη μ', βαριά είμαι υπνωμένη.
Βαστώ το μαγιοβότανο μαγεύω τα κορίτσια,
βαστώ και ξυπνοβότανο ξυπνώ τις παντρεμένες.
Το παλικάρι κάθεται στο σοκάκι και τραγουδάει για να τον ακούσει η νια, η κοπέλα που γι' αυτήν πλάθει τα όνειρα της ζωής του. Όμως, στη Θράκη η αυστηρότητα των ηθών της παλιάς εποχής και περισσότερο ο μεγάλος και αυστηρός περιορισμός των κοριτσιών δεν άφηναν την ανάπτυξη του έρωτα. Ο θεός Έρως με τις καυτερές σαΐτες του, δεν μπορούσε να βρει θύματα. Αυτά ήταν επιτυχίες μόνο των "Προξενητάδων", που γι' αυτούς οι πόρτες των σπιτιών που είχαν κορίτσια και αγόρια στην "ώριμη" ηλικία, ήταν ορθάνοιχτες. Η προικοθηρία ήταν τελείως άγνωστη. Αν σήμερα η κοπέλα πρέπει να διαθέτει αρκετά "κινητά" κι "ακίνητα" για να τραβήξει το "Νυμφίο", αυτή στην παλιά εποχή ήταν το "ισχυρό φύλο" και ζητούσε ανταλλάγματα από τον γαμπρό. Συνήθως η πρώτη "κρούση" στο σπίτι της κοπέλας, γίνονταν από μια γυναίκα, θα λέγαμε την " πρόχειρη προξενήτρα". Αυτή πηγαίνοντας στο σπίτι έφερνε τα χαιρετίσματα της οικογένειας του υποψήφιου γαμπρού. Ξέρτει, έρχουμι από τον τάδε και σας φέρνω τα χαιρετίσματά του. Επειδή είσαστε καλοί νοικοκυραίοι θέλει να παντρευτεί την κόρη σας:
Μούρ' τα δύο ψηλά ν' αγαπιούνται σ' ένα μαχαλά,
σίντα βρίσκουνταν τα δυο τους όλον λέγουνταν.
Μούρ' για πάρει μι για χώρισε μι,
μούρ,' για δώσ' μι ένα λόγο για παρηγοριά.
Και αφού πλέξει το εγκώμιο του νέου, δίνει πίστωση χρόνου, που συνήθως είναι ένας χρόνος για να σκεφθούν. Η μέρα της προξενιάς ήταν η Τετάρτη ή το Σάββατο. Μια από τις δύο αυτές μέρες της άλλης εβδομάδας, έρχονταν να πάρει την απάντηση. Αν αυτή ήταν θετική, άρχιζε η διαδικασία για την επίσκεψη της επίσημης προξενιάς που γίνονταν αποκλειστικά από άντρες. Τρεις άντρες ξεκινούν από το σπίτι του υποψήφιου γαμπρού κρατώντας ο πρώτος ένα μπουκάλι κρασί, ο δεύτερος μια πετσέτα στην οποία βρίσκονται τα σημάδια τα οποία συνήθως ήταν ένα μαντήλι κόκκινο, ή άλλου χρώματος, κεντημένο με χρυσό τέλι, μια κόκκινη κορδέλα, ένα κλαδί βασιλικό και απαραίτητα ένα χρυσαφικό που θα μπορούσε να ήταν λίρα, φλουρί, μαχμουντιές ή πεντόλιρα.
Του Μαργούδι κι ν' Αλεξανδρής βγαίνουν στην αυλή κρυφά,
τσ' είδγει γειτονιά κι πουσπουρίζ,
τσ' είδγει μάνα της κι μουρμουρίζ,
σώπα βρε Μαργούδι και μη κλαις,
έβγα στην αυλή κρυφά- κρυφά.
Αν θέλεις μάνα μ' δείρε με, πάλι εγώ θα βγαίνω στην αυλή
για να βλέπω τον Αλεξανδρή.
Ύστερα από τα συνηθισμένα καλωσορίσματα, το λόγο έπαιρναν οι προξενητάδες λέγοντας: "Εμάς μας έστειλαν εδώ, για να σας φέρουμε μερικά πράγματα. Αν θέλετε ελάτε να τα δείτε. Άνοιγαν τότε την πετσέτα και γίνονταν εγκωμιαστική κρίση των δώρων που υπήρχαν μέσα στην πετσέτα που, όπως είπαμε, ήταν τα σημάδια. Προτού, όμως, ανοίξουν την πετσέτα, ή και μετά από το άνοιγμα γίνονταν η συμφωνία της προίκας. Τι δηλαδή πεντόλιρα, δυο με τρία κιλά φιλλεμένη - υφάδι βαμβακερό - μερικά κιλά μαλλί δυο με τρεις ντούμπλες που ήταν χρυσαφικά μικρότερης αξίας από το πεντόλιρο. Οι απαιτήσεις αυτές έπρεπε να εγκριθούν από το γαμπρό, ο οποίος πιθανόν να μη γνώριζε. Γι' αυτό ο ένας από τους τρεις προξενητάδες, ζητάει πίστωση χρόνου προκειμένου να πάει στο σπίτι του γαμπρού και να ρωτήσει γιατί όπως λένε "εμάς δεν μας έδωσαν τέτοια εντολή". Αυτό τις περισσότερες φορές είναι τυπικό, είναι μέσα στις διαδικασίες των συνηθειών.
Παπαδοπούλα σταύρωνα νερ πούρχονταν απ' τ' αμπέλια
γεια σου παπαδοπούλα μου, νερ πούρχονταν απ' τ' αμπέλια
γεια σου ομορφούλα μου.
Βαστάει τα μήλα στην ποδιά νερ τα ρόιδια στο καλάθι,
νερ τα ρόιδια στο καλάθι έλα νοστιμούλα μου.
Τη γύρεψα ένα μήλο νερ κι εκείν' τάδωσε όλα
γεια σου παπαδοπούλα μου, νερ κι εκείν' τάδωσε όλα
γεια σου ομορφούλα μου.
Δεν θέλω γω τα μήλα σου νερ δεν θέλω και τα ρόιδα
γεια σου παπαδοπούλα μου, νερ δεν θέλω και τα ρόιδα
γεια σου ομορφούλα μου.
Μόν' θέλω το λιχνός κορμί νερ και τη λιανή σου μέση
γεια σου παπαδοπούλα μου, νερ και τη λιανή σου μέση
έλα νοστιμούλα μου.
Σε λίγο ξανάρχεται ο προξενητής φέρνοντας την έγκριση του γαμπρού και όλης της οικογένειας. Μετά τη συμφωνία δίνει ο προξενητής στον πατέρα της κοπέλας κρασί να πιει. Αν το δεχτεί, τότε "επικυρώνει τη συμφωνία" και για να μάθει ο γαμπρός το γεγονός ρίχνονταν τρεις τουφεκιές, ενώ ευχαρίστως απαντάει κι εκείνος από το σπίτι του πάλι με τρεις τουφεκιές.
Δέντρα έχω στην αυλή μου κυπαρίσσια στο μπαχτσέ μου
κυπαρίσσια στο μπαχτσέ μου τζιάνου μ' κι έπεσαν όλα τα φύλλα.
Κι έπεσαν τα φύλλα κάτω, τάμασα μεσ' την ποδιά μου,
τάμασα μέσ’ την ποδιά μου τζιάνουμ' έκατσα να διαλέξω.
Νέκατσα να τα διαλέξω τζιάνουμ' βρίσκω ένα δαχτυλίδι.
Βρίσκω ένα δαχτυλίδι τζιάνουμ' όνομα είχε γραμμένο.
Όνομα είχε γραμμένο τ' όνομα ήταν Μητάξω.
Πηγή: Γιώργος Κεμαλάκης (alex.eled.duth.gr)
Σύμφωνα με άλλα έθιμα, ο προξενητής πήγαινε τη νύχτα στο σπίτι της υποψήφιας νύφης ή του υποψήφιου γαμπρού, κρατώντας ένα φανάρι για να φωτίζει το δρόμο του μην τυχόν και σκοντάψει και χαλάσει το προξενιό. Έμπαινε στο σπίτι πάντα με το δεξί του πόδι καθότανε συνήθως δίπλα στο τζάκι και στη συνέχεια ανέφερε το λόγο της επίσκεψής του. Όταν η πρόταση γινότανε αποδεκτή, συζητούσαν για το «τράχωμα» όπως έλεγαν την προίκα, και σε ένα κεντημένο μαντήλι έδεναν τα «σουμάδια» σε ένδειξη συμφωνίας. Τότε ο προξενητής έδινε τα σημάδια του γαμπρού στη νύφη, αυτή του φιλούσε το χέρι και αυτός ευχόταν καλορίζικα και στη συνέχεια παρέδιδε τα σημάδια της νύφης στο γαμπρό τελώντας πάλι το ίδιο τελετουργικό. Σε κάποια χωριά (Πέτρα, Σκόπελος) ο προξενητής προσφέρει στη νύφη μια λίρα ή άλλο μεταλλικό νόμισμα που φέρει μαζί του από το σπίτι του γαμπρού και για αντάλλαγμα παίρνει από αυτήν ένα μαντίλι (μεσάλ).
Αν δεν πετύχαινε το προξενιό, θεωρούνταν μεγάλη προσβολή. Ντροπή όμως ήταν και η διάλυση του αρραβώνα. Το είχαν μεγάλη αμαρτία κι όποιος το έκανε πίστευαν ότι θα καίγεται στην πίσσα στον άλλο κόσμο. Χαρακτηριστικά έλεγαν:
«Ένα κορίτσ' ξέκοψες μια Εκκλησιά γκρέμισες
Μια αρραβώνα χάλασες μια Εκκλησιά χάλασες»
Να σημειωθεί ότι οι προξενιές δε γινότανε ποτέ ημέρα Τρίτη ή 13 του μήνα αλλά ούτε και στην χάση του φεγγαριού. Ο θεσμός αυτός κράτησε έως το 1970.
Πηγή: Θρακική Εστία Ν. Σερρών (http://www.thrakiki.gr)
Αν δεν πετύχαινε το προξενιό, θεωρούνταν μεγάλη προσβολή. Ντροπή όμως ήταν και η διάλυση του αρραβώνα. Το είχαν μεγάλη αμαρτία κι όποιος το έκανε πίστευαν ότι θα καίγεται στην πίσσα στον άλλο κόσμο. Χαρακτηριστικά έλεγαν:
«Ένα κορίτσ' ξέκοψες μια Εκκλησιά γκρέμισες
Μια αρραβώνα χάλασες μια Εκκλησιά χάλασες»
Να σημειωθεί ότι οι προξενιές δε γινότανε ποτέ ημέρα Τρίτη ή 13 του μήνα αλλά ούτε και στην χάση του φεγγαριού. Ο θεσμός αυτός κράτησε έως το 1970.
Πηγή: Θρακική Εστία Ν. Σερρών (http://www.thrakiki.gr)